Derde kwartaal kenmerkte zich door rem op groei
Lagere omzetgroei, zorgen over de woningmarkt, maar wel opdrachten in de pijplijn. Lees hier alles over de marktontwikkelingen van het derde kwartaal.
Gepubliceerd op cobouw.nl door Petra Platschorre, 30 november 2023
De bouw gaat een minder rooskleurige periode tegemoet, bevestigde ABN AMRO onlangs nog in een nieuwe analyse over de bouwsector. De bank stelde dat “alle ingrediënten voor een krimp in 2024” aanwezig zijn.
Niet geheel verrassend dus dat het sentiment over de economie in september niet positief was. Een meerderheid van de 243 respondenten (71 procent) uit de BouwMonitor-enquête is somber over de economie. De enquête is ingevuld door aannemers en ondernemers uit de ontwerpsector, toeleverende industrie, installatiesector en afbouwsector.
De meerderheid verwacht komend jaar minder economische groei dan vorig jaar. De neutrale groep verwacht dat de groei stabiel blijft. Deze groep is iets groter geworden vergeleken met het vorige kwartaal. De optimisten, die verwachten dat de economie komend jaar harder gaat groeien, is met 4 procent ver in de minderheid.
Al zo'n anderhalf jaar wordt er geen groei verwacht voor de economie. Het sentiment daalde vooral sterk sinds de uitbraak van de oorlog in Oekraïne.
Laag groeicijfer
Een sterke groei voor de bouw lijkt er in het derde kwartaal een beetje uit te zijn. De omzet steeg in het derde kwartaal maar mondjesmaat, zo blijkt uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS). De omzet steeg wel met 6,4 procent, maar dit was het laagste groeicijfer in de sector sinds het eerste kwartaal van 2021.
In de grond-, weg- en waterbouw (gww) steeg de omzet met 8,2 procent, de gespecialiseerde bouwbedrijven zagen een groei van 9,1 procent. De omzetstijging in de burgerlijke en utiliteitsbouw viel tegen met slechts 2,5 procent. Dat is de laagste toename sinds het vierde kwartaal van 2020.
De bouwproductie ligt 2,1 procent hoger dan in dezelfde periode vorig jaar, maar lager dan de andere twee kwartalen van het jaar. Ook in andere jaren ligt de productie in de periode van juli, augustus en september lager.
Afname vergunningen
Zorgen zijn er vooral over de woningmarkt. De vergunningverlening viel in het derde kwartaal weer tegen. Er werden er zo'n 11.200 afgegeven, dat is een afname van ruim een kwart ten opzichte van een jaar eerder. Ook vergeleken met het tweede kwartaal van dit jaar daalde de afgifte met 27 procent.
Dat de woningmarkt tegenvalt, bleek ook uit de kwartaalcijfers van Heijmans en BAM. Beide bouwers verkochten in de eerste drie kwartalen minder woningen dan in dezelfde periode het jaar ervoor. Bij Heijmans daalden de verkopen met 8 procent, bij BAM zelfs met 22 procent.
Makelaarsvereniging NVM zag in het derde kwartaal juist wel weer een stijging in het aantal woningverkopen. Makelaars verkochten ruim 5.100 woningen, bijna 19 procent meer vergeleken met dezelfde periode vorig jaar. Toch noemde NVM het aantal verkopen nog ‘historisch laag’. In de eerste drie kwartalen werden er 13.300 woningen van de hand gedaan. De laatste keer dat de aantallen zo laag waren, was in de eerste drie kwartalen van 2014.
De Branchevereniging Nederlandse Architectenbureaus (BNA) ziet ook al langer de perikelen op de woningmarkt. De vereniging publiceerde het afgelopen kwartaal de jaarcijfers over 2022. Daaruit concludeert de BNA dat de omzet voor architecten met 3 procent is gekrompen, vooral door een dalende omzet vanuit de woningbouw. Die was in 2021 nog goed voor 60 procent van de omzet, in 2022 slonk dit naar 48 procent.
Het Economisch Instituut voor de Bouw (EIB) waarschuwde onlangs nog dat er ‘stevige beleidsinzet’ nodig is om de dip in de nieuwbouw tegen te gaan. Als er geen aanvullend beleid komt, dan verwacht dat het instituut dat de woningbouwproductie dit jaar niet boven de 75.000 woningen uit gaat komen.
Genoeg in de pijplijn
Marjon Scholten, hoofd van de sectorgroep bouw van PwC, bevestigde in Cobouw ook dat de bouw een niet heel rooskleurige periode tegemoet gaat. Ze verwacht dat de bouwproductie gaat teruglopen. De woningbouw staat zwaar onder druk, aldus Scholten. Toch is het niet alleen maar kommer en kwel: Scholten verwacht dat de economie ook weer aantrekt en dat een echte zware crisis wordt vermeden.
De donkere wolken zijn ook nog niet terug te zien in de orderportefeuilles van bouwers. Gemiddeld kwam deze uit op 9,9 maanden, zo blijkt uit de antwoorden van de BouwMonitor. Daarmee is het aantal projecten in de pijplijn gelijk gebleven met de afgelopen paar kwartalen maanden.
Uit de antwoorden van het totaal aantal respondenten blijkt dat het aantal uitgestelde projecten ook stabiel blijft en slechts licht is gestegen naar 14 procent. De afgelopen anderhalf jaar schommelt dat zo tussen de 11 en 15 procent. Ook het aantal geannuleerde projecten blijft nog altijd laag, met 3 procent. Dat percentage is nu al drie jaar vrij stabiel.
Flexibele schil
Respondenten uit de BouwMonitor zeggen wel vaker dat ze tijdelijk personeel moeten ontslaan. In april ging het om 6 procent, drie maanden later om 9 procent en in september om 12 procent. Ook stijgt het aantal respondenten dat minder zzp’ers inhuurt steeds licht.
Al eerder dit jaar bleek dat er minder starters waren in de bouw, waarschijnlijk door de stagnerende bouwproductie. Bouwbedrijven kiezen ervoor om personeel te behouden en minder gebruik te maken van flexibele krachten. Dat maakt de vraag naar zzp'ers in de bouw minder, zo verklaarde beleidsadviseur Jaap van de Burgt van Bouwend Nederland. Die werkgelegenheid zal op de middellange termijn weer aantrekken, in lijn met de bouwproductie, zo denkt Van de Burgt. En dan verwacht hij dat het aantal startende zzp'ers ook weer toeneemt.
Dat er nog genoeg te doen is in de sector is duidelijk. Hoewel sommige bedrijven dus snijden in de flexibele schil, zijn er ook nog genoeg vacatures te vullen. Het afgelopen kwartaal steeg het aantal openstaande functies licht, naar 26.600.
