Bouwer is weer positiever over de toekomst
Aannemers zien de nabije toekomst met vertrouwen tegemoet. Dat blijkt uit de laatste Bouw- en Vastgoedmonitor die marktonderzoeker USP in oktober uitzette onder 480 professionals uit de bouwketen.
Gepubliceerd op Cobouw door Jelle Adamse op 10 december 2025
Aannemers zien de nabije toekomst met vertrouwen tegemoet. Dat blijkt uit de laatste Bouw- en Vastgoedmonitor die marktonderzoeker USP in oktober uitzette onder 480 professionals uit de bouwketen.
Bouwers zijn een beetje van de schrik bekomen. Het effect van de internationale en nationale politieke onrust is minder dan werd gevreesd en dus nemen de zorgen daarover af nu de groei van de omzet op peil blijkt te blijven. Dat is overigens niet bij elk onderdeel van de bouwsector zo. Vooral gespecialiseerde e-installateurs (elektrotechniek) en w-installateurs (werktuigbouwkunde) hebben vaker met een dalende omzet te maken.
Wel somber gestemd over de economie
Vraag je mensen die in de bouw werken of ze verwachten dat de economie komend jaar vergeleken met vorig jaar harder zal groeien, dan overheerst een negatief beeld. Het sentiment in de bouw is daarmee structureel pessimistisch: meer respondenten verwachten dat de economische groei zal afvlakken dan dat die zal stijgen. Afgelopen kwartaal stond het bouwsentiment op een score van min 29.
Ter vergelijking: het sentiment in de bouw was in juni 2021 plus 42 - dat was de hoogste stand. Dat was tijdens de vaccinatiecampagne tegen het coronavirus. De laagste stand bereikte het bouwsentiment (een score van min 80) in september 2022, toen de gas- en elektriciteitsprijzen hard stegen als gevolg van de Russische inval in Oekraïne.
Eerder dit jaar daalde het sentiment onder bouwers ook hard nadat de Amerikaanse president Trump wereldwijd importheffingen had aangekondigd. De onrust die dit veroorzaakte, is echter niet erger geworden. Integendeel, het sentiment in de bouw herstelde de afgelopen kwartalen van min 51 naar min 29.
Installateurs maken zich meer zorgen
Het bouwsentiment is een emotionele graadmeter en fluctueert daarom nogal eens. Harde indicatoren, zoals over de ontwikkeling van de omzet en de hoeveelheid afgesproken werk geven een genuanceerder beeld. De omzet van de hele bouwsector steeg in september 2,5 procent, vergeleken met dezelfde maand vorig jaar. Ook voor oktober verwachtten bouwers een omzetstijging, ditmaal van 1,7 procent. Wie in de aannemerij werkt, voorzag zelfs een stijging van 3,4 procent in september en een groei van 3,3 procent in oktober.
Maar niet overal in de bouw gaat het zo goed als bij de aannemerij. Zo verwachten architecten en ingenieurs dat de omzet komende maand met 0,8 procent zal dalen. Als dat gebeurt, zou dit al de derde keer zijn dat een omzetdaling wordt gemeten sinds begin 2025. In de installatiebranche bestaat een groot verschil tussen algemene installateurs en gespecialiseerde e- en w-installateurs. In september groeide de omzetontwikkeling in de gehele sector nog met 3,1 procent, maar dat komt vooral omdat de omzet van algemene installateurs zes procent steeg. Bij e- en w-installateurs daalde de omzet in september juist met -1,2 procent. Het probleem van netcongestie en het veranderde beleid ten aanzien van de energietransitie spelen deze branches parten.
Als we inzoemen op het percentage bedrijven waar de omzet in september daalde of steeg, vergeleken met dezelfde maand in 2024, blijkt de situatie in de installatiebranche nog zorgelijker. Bij maar liefst 24 procent van de installateurs daalde de omzet toen, het hoogste percentage sinds maart 2020, toen de coronapandemie net losbarstte. Ter vergelijking: vorig kwartaal daalde maar bij vier procent van de installateurs de omzet. Aannemers gaat het daarentegen al lange tijd voor de wind. Bij maar slechts tien procent van de aannemers is sprake van een dalende omzet, terwijl bij 54% van hen de omzet juist stijgt.
Toch blijft de sector zich zorgen maken over de toekomst; er zijn ook redenen tot zorg. Bijna een op de vijf bouwprojecten krijgt met uitstel te maken of gaat helemaal niet door. De voornaamste redenen hiervan zijn problemen met vergunningen en bezwaarprocedures. De zorgen van bouwers hierover zijn gegrond: het aantal verleende vergunningen is de eerste helft van dit jaar flink gedaald. Uit data op het dashboard woningbouw van Cobouw Pro blijkt dat het jaartotaal aan afgegeven vergunningen voor woningen in januari nog 95.000 was en daarna bijna tien procent daalde naar 87.000 stuks in juli. Sindsdien stijgt het aantal afgegeven vergunningen overigens wel weer, naar 91.000 in september.
Ondanks het teruglopende aantal verstrekte vergunningen is bij installateurs netcongestie momenteel het voornaamste euvel. Bij aannemers is dit ook een belangrijke oorzaak dat projecten vertraging oplopen. Architecten hebben juist veel last van de stijgende bouwkosten.
Zzp'ers hebben het moeilijk
Het tekort aan arbeidskrachten zorgt niet vaak voor vertraging van projecten: daarvan is slechts bij 12 procent van de bouwprojecten sprake. Of de arbeidsmarkt in de bouw aan het verslechteren is, zoals het CNV onder andere in de industrie signaleerde, is nog onduidelijk. Vooralsnog blijkt uit de Bouw- en Vastgoedmonitor niet dat bedrijven vaker vast of tijdelijk aangenomen personeel moeten ontslaan.
Wel stijgt al het hele jaar het percentage bedrijven dat minder zzp'ers inhuurt. Momenteel geeft een kwart van de respondenten aan minder zzp'ers in te huren. Dat lijkt een gevolg van de wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties), die schijnzelfstandigheid moet tegengaan. Vanaf 2026 gaat de Belastingdienst deze wet weer handhaven en waar nodig boetes uitdelen.
Ondanks het teruggelopen aantal verleende vergunningen lijkt de bouwsector voorlopig nog wel even door te kunnen bouwen. De orderportefeuilles zijn goed gevuld, zeker bij aannemers. Die hebben voor bijna een heel jaar aan orders uitstaan. Ook het orderboek van architecten (in totaal 7,7 maand aan werkvoorraad) en installateurs (7,4 maand) is nog goed gevuld, al daalt daar, conform de omzetontwikkeling, de hoeveelheid werk die uitstaat, vergeleken met de vorige meting.
